Ondertussen werk ik 25 jaar regelmatig met gezinnen waarin intrafamiliaal geweld een probleem was/is.  Het is werken met wanhoop en angst. Het is bouwen aan veiligheid. Maar in de eerste plaats is het samen het patroon bekijken, het leren herkennen en zorgen dat het geweld stopt. In een volgend stadia wordt gekeken met het gezin wat de betrokken partijen zelf willen. Soms bestaat de wens er in om de relatie te beëindigen, maar vaker is het de wens dat het geweld stopt, en niet de relatie. 

Van bij het prille begin van mijn carrière als hulpverlener kwam ik in aanraking met gezinnen waarin intrafamiliaal geweld een probleem was. Ik was 23j oud en begon te werken bij CIG De Stobbe als gezinsbegeleider. Ik werkte met gezinnen met kinderen. De Stobbe bood een integrale begeleiding, m.a.w. alle levensdomeinen mochten aan bod komen.

Bij de overgrote meerderheid van de koppels waren er relatieproblemen, of waren die er geweest, of ze lagen bijvoorbeeld in scheiding, een vechtscheiding vaak. Bij een heel aantal gezinnen kwam er één of meerdere vormen van geweld voor, fysiek geweld, psychisch geweld, seksueel geweld … Later werkte ik voor het CAW te Antwerpen als onthaal -en crisishulpverlener. Binnen deze job was werken rond IFG net één van de kerntaken. Het geweld benoemen, bespreekbaar maken, zowel met degene die het geweld gebruikte als met degene die het geweld onderging, kijken wat ze verder wilden … Doel was de crisis te ontmijnen en indien het koppel het wilde werd een korte begeleiding opgestart en/of gericht doorverwezen.

Zowel als 23 jarige startende hulpverlener als later in mijn loopbaan, en dus al heel wat meer door de wol geverfd, was het angstige en wanhopige patroon waarin de koppels zich bevonden dat wat me enorm raakte. Partners die steeds dezelfde vicieuze cirkelbeweging maken, hun “cycle of violence”, of geweldscyclus in het Nederlands. Een cyclus waar ze zich vaak niet bewust van zijn, die ze niet herkennen maar waar ze in vast zitten.

Een cyclus die er ook niet zomaar is gekomen. Het begint steeds met een eerste incident, een eerste kenmerkend moment dat er geweld plaatsvond. Dit moment kende een opbouw, soms kort, soms lang … Het koppel probeert ermee om te gaan, er wordt spijt betuigd, vergiffenis geschonken, … en dit herhaalt zich, blijft zich herhalen.

Noch degene waartegen het geweld gebruikt wordt, degene die het gebruikt slagen erin dit te doorbreken, hun coping werkt niet of slechts gedeeltelijk. Angst en boosheid nemen over.

Natuurlijk geldt dit niet voor elk koppel na het eerste incident, sommigen zoeken vanaf dat moment hulp, besluiten al of niet samen uit elkaar te gaan. Zij zijn in staat de cyclus te doorbreken, soms voor die zich herhaalt … Deze koppels kwam ik in de jobs die ik uitvoerde zelden tegen.

De in literatuur en in film, op tv, vaak geportretteerde psychopathische dader die vreugde schept in het geweld en er op geen enkele moment spijt van heeft, komt veel minder voor dan je zou denken.

Ze zijn er uiteraard en veel inzicht of oprechte wil om te veranderen moet je van hen niet verwachten. Maar de overgrote meerderheid van degenen die geweld gebruiken binnen hun relatie hebben een besef van fout bezig zijn, hebben spijt en willen verandering. Ze zitten evenzeer in de wanhoop als degenen die het geweld moeten ondergaan.

Het lijkt misschien alsof ik een lans wil breken voor de zogeheten daders/plegers. Dat is niet zo.

Beide partijen, dader en slachtoffer (ik houd niet van deze determinerende termen) hebben hun rol in het verhaal. Ik leerde snel dat heel wat van de slachtoffers hun relatie niet perse wilden stopzetten, wel dat het geweld stopte. Iets wat vaak fout begrepen wordt door de buitenwereld, ook de professionele hulpverlenende buitenwereld.

De voorwaarde die als een paal boven water staat om de relatie enige kans te geven is dus ; het geweld moet stoppen! Dan kan je pas verder.

Als het geweld stopt komt er ruimte vrij om aan de opbouw van veiligheid en vertrouwen te werken. Zo zet het koppel de eerste stap om hun geweldcyclus te doorbreken. Ze creëren zelf de kans hun vicieuze cirkel te stoppen.

Ouderschap

De koppels zijn dikwijls niet alleen partners, het zijn ook vaak ouders en/of plus-ouders Daarom wil ik tot slot van mijn verhaal het even hebben over de derde betrokken partij, de kinderen. Ik ben ondertussen zelf al geruime tijd ouder en plus-ouder en dat veranderde mijn blik. Het was voor mij heel duidelijk vroeger. Ook al lukt het partner zijn niet meer, als ouder moeten ze blijven samenwerken in belang van hun kind(eren).

Als stelling sta ik hier nog steeds volledig achter, in de praktijk is het meestal verre van zo eenvoudig.

Het uit elkaar halen van de positie van partner en de positie van ouder is in theorie duidelijk maar zoals gezegd in de praktijk helemaal niet.

Partners willen rekeningen met elkaar vereffenen en kinderen worden er vaak in betrokken. In gezinnen waar geweld is krijgt dat een extra dimensie. De gevolgen van het geweld voor een kind zijn verstrekkend, onafhankelijk van de leeftijd. Zowel een eenmalige gebeurtenis als het opgroeien binnen een gezin gekenmerkt door geweld laat, soms erg diepe, sporen na. Kinderen dienen daarom in mijn ogen ten alle tijden betrokken te worden wanneer de ouders willen werken rond het geweld.

Denken dat het verborgen is gebleven voor de kinderen, dat ze er geen last van zouden hebben is een illusie. Van baby tot …, kinderen merken het al of niet bewust en passen hun gedrag aan met alle kans op negatieve gevolgen van dien.

Op korte termijn kan dit voor jongere kinderen bijvoorbeeld terug beginnen bedplassen, niet alleen willen gaan slapen, zijn. Of voor pubers, ongepast gedrag op school, fysiek gewelddadig worden, … Op langere termijn, een verslavingsproblematiek, zelf geweld gebruiken in een relatie of steevast iemand kiezen die gewelddadig is.

Het kan jammer genoeg ook dat kinderen letterlijk in de klappen delen. Dat het geweld ook of enkel, op hen gericht is. Een directievere aanpak om het geweld te stoppen dringt zich dan op. En in deze situaties mag de loyaliteit van de kinderen naar hun ouders, hun wens om het geweld te laten stoppen maar niet de relatie met vader of moeder finaal door te snijden, niet uit het oog verloren worden. 

Dit loyaliteiten vraagstuk, de existentiële verbondenheid tussen ouder en kind, is een zeer complex gegeven en voor een mogelijk volgende blog.

Werner   |   Konektis

Voetnoot:   De geweldcyclus is te downloaden bij ons online aanbod